Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Światowa historia literatury polskiej. Interpretacje (2020) i The Routledge World Companion to Polish Literature (2022)

Światowa historia literatury polskiej. Interpretacje (2020) i The Routledge World Companion to Polish Literature (2022)

Dwujęzyczny projekt finansowany przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki, realizowany w latach 2017–2022 przez zespół w składzie prof. Magdalena Popiel (Uniwersytet Jagielloński, kierownik), prof. Tomasz Bilczewski (Uniwersytet Jagielloński) i prof. Stanley Bill (University of Cambridge). Efektem realizacji tego przedsięwzięcia stały się dwa tomy: pierwszy z nich (którego tytuł odpowiada tytułowi grantu) opublikowało w roku 2020 Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, drugi ukazał się w roku 2022 nakładem wydawnictwa Routledge jako The Routledge World Companion to Polish Literature.

Projekt postawił sobie za cel wypracowanie nowej formuły opisu historii literatury polskiej, który w jak najszerszy sposób uwzględniałby  jej recepcję w różnojęzycznych obszarach kulturowych. Perspektywa ta w pierwszym rzędzie odnosi się do podwójnego – korpusowego i procesualnego – wymiaru literatury światowej, kategorii, która od czasów Goethego obejmuje, po pierwsze, stan obecny oraz wcześniejsze przemiany zbioru tekstów uznawanych za arcydzieła tworzące światowe dziedzictwo literacko-kulturowe, a więc wykraczających poza granice swego macierzystego kontekstu; po drugie, nie tyle kanon, ile transnarodowy i transkulturowy obieg i tryb lektury tekstów literackich, które za sprawą przekładu wykraczają poza granice własnego języka. Ten drugi sposób rozumienia literatury światowej, zaproponowany na przykład w najnowszych pracach Davide’a Damroscha, jest tyleż propozycją świeżego, „zdekolonizowanego” sposobu myślenia o światowym dziedzictwie literackim, ile swoistym powrotem do myśli Goethego, która w swym pierwotnym kształcie dotyczyła rodzącego się międzynarodowego obiegu tekstów literackich epoki nowoczesnej, a dopiero za sprawą późniejszych interpretacji powiązana zastała z dążeniami do tworzenia kanonu. 

W tak zarysowanej perspektywie oglądu literatury narodowej autorzy projektu skoncentrowali się na badaniu tych mechanizmów recepcji, które sprzyjają procesowi przenoszenia tekstów literackich w odmienny system językowo-kulturowy i działają zarówno po stronie obszaru źródłowego (source language and culture), jak i docelowego (target language and culture). Pozwoliło to ukazać zniuansowaną panoramę tekstów literatury polskiej, które weszły w międzynarodowy obieg literacki, a jednocześnie tyleż potwierdzić, co w krytyczny sposób spojrzeć zarówno na lokalnie, jak i globalnie konstruowane pojęcie kanonu. Warto bowiem podkreślić, że „światowość” tytułowego sformułowania służy konfrontacji narodowego dziedzictwa literackiego z wieloma, często bardzo różnymi, sposobami budowania światoobrazu i kulturowych hierarchii, co z kolei sprzyja rozmaitym strategiom reinterpretacji i przewartościowania. Dzięki tej konfrontacji jednak także ponadnarodowy dyskurs zogniskowany wokół przekonania o potrzebie istnienia wspólnego dziedzictwa kulturowego wzbogacony zostaje o perspektywę subalterna, a więc literatury o mniejszej sile oddziaływania, wyposażonej w mniej skuteczne narzędzia kształtowania światowych hierarchii kulturowych, ale niekoniecznie mniejszy potencjał krytyczny.