Szeroko rozumiane badania porównawcze należą do najważniejszych wyzwań intelektualnych nadchodzących lat. Praca przekładu, szukanie współmiernych i efektywnych narzędzi komunikacji, analiza doświadczeń międzykulturowych, w tym również takich, które w nowym świetle ukazują proces konstytuowania się różnego typu wspólnot (na czele ze wspólnotą narodową), przezwyciężanie nieprzystawalności języków opisu rzeczywistości. Wszystko to już dziś posiada charakter na wskroś praktyczny i dotyczy każdego uczestnika kultury, który w sposób świadomy oraz skuteczny chce działać w jej obrębie.

Wypracowane dotychczas narzędzia komparatystyczne można wykorzystać do zadań, które stawia przed nami kolejna faza globalizacji – w niej to bowiem powszechna mobilność użytkowników kultury „uzupełniona" zostaje o doświadczenie „unieruchomienia" w granicach różnych instytucji społecznych i politycznych. Komparatystyka — w świetle bogatej historii dyscypliny — jak żadna inna dziedzina humanistyki nadaje się do analizy, opisu oraz przekraczania owych unieruchamiających granic instytucjonalnych i ideologicznych, które coraz silniej zaznaczają swą obecność w sferze publicznej i w coraz większym stopniu determinują nasz sposób funkcjonowania w kulturze (czyli w świecie zmiediatyzowanym i poddanym procesom usensowienia).   

Sama historia badań porównawczych wciąż domaga się pogłębionych studiów, o czym autorzy tego projektu ani przez moment nie zapominają. Nie wystarczy jednak pokazywać na gruncie polskim wytworzonych gdzie indziej narzędzi komparatystycznych. Należy także wykorzystać je do skrupulatnych studiów nad polskim dziedzictwem narodowym – nie po to wszak, by dokonać sztucznej rewitalizacji owego dziedzictwa za pomocą modnych teorii, lecz po to, by w tradycji odnaleźć te zasoby kulturowe, które mogą wspomóc proces rozumienia nadchodzących przemian społeczno-politycznych i nieuniknionego w dobie globalnych systemów negocjowania własnego w nich miejsca, zarówno w perspektywie jednostkowej, jak i wspólnotowej. Innymi słowy: badania porównawcze (ze swej natury wychylone w przyszłość) posiadają niebagatelne znaczenie dla analizy, lektury i translacji doświadczenia zapisanego w tekstach kultury. Dzięki nim możliwe staje się przerzucenie pomostu między przeszłością i lokalnymi zjawiskami kultury a przyszłością i ponadlokalnymi procesami komunikacji.             

Wektory badań porównawczych przebiegają zatem w dwóch kierunkach. W stronę przeszłości i lokalności, a także w stronę przyszłości i uniwersalności, będącej dla nas egzystencjalnym oraz politycznym wyzwaniem. Przedstawiony projekt sięga do najlepszych tradycji dyscypliny, polegających na badaniu i zderzaniu ze sobą rozmaitych dyskursów, przy pomocy których opisujemy świat; korzysta z bogatej tradycji łączenia badań nad słowem, dźwiękiem i obrazem, zestawiania ze sobą języków wypracowanych do opisu rozmaitych rodzajów ludzkiego doświadczenia: estetycznych, etycznych, politycznych, społecznych, religijnych itd. Warto pamiętać, że zanim jeszcze wykrystalizowały się dobrze nam już dziś znane ambicje studiów kulturowych (cultural studies), to właśnie komparatystyka była jednym z najgorliwszych rzeczników interdyscyplinarnego dialogu i szerokiego rozumienia badań nad świadectwami ludzkiej ekspresji. Także i dziś patrzy odważnie w przyszłość, wprowadzając w coraz to rozleglejsze obszary humanistyki osiągnięcia „translacyjnego zwrotu", jaki dokonał się w jej ramach w ostatnich dekadach. Humanistyka jako pewna całość powinna nieustannie stanowić horyzont namysłu dyscypliny, która za jeden z celów stawia sobie obserwację jej wewnętrznych i zewnętrznych granic (ten właśnie cel dobitnie wskazuje historia komparatystyki w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozegrała się potężna część batalii o kształt nowoczesnej akademii i model prowadzonego w niej kształcenia).

 

Książka Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki

 

 Nie będzie ona, wbrew tytułowi, podręcznikiem, lecz monograficznym rozpoznaniem sytuacji, w jakiej znalazły się obecnie nauki humanistyczne, w tym szczególnie ważne z punktu widzenia tego projektu badania nad dziedzictwem narodowym. Intensywna dyskusja na temat statusu, zasięgu oraz instytucjonalnego umocowania humanistyki, jaka toczy się od lat głównie w Stanach Zjednoczonych, a powoli także i w Polsce, każe zastanowić się nad przeformułowaniem podstawowych zadań humanistyki i skonfrontowaniem ich ze współczesną sytuacją kulturową. Książka opiera się na czterech głównych tezach. Po pierwsze humanistyka nie jest nauką w tym sensie, w jakim naukami są nauki przyrodnicze. Różni ją od tych nauk niemal wszystko: od sposobu społecznej legitymizacji, poprzez organizację dyskursu, po reguły uprawomocniania rezultatów badań oraz zasady finansowania. Po drugie, humanistyka zakorzeniona jest w zupełnie innej tradycji historyczno-kulturowej niż nauki przyrodnicze, co dowodzi jej całkowitej osobności. Po trzecie, humanistyka współczesna powtarza dylematy obecne już w filozofii Kanta i dotyczące odmiennych sposobów legitymizacji poznania dla odmiennych władz poznawczych. Fakt zaś, że dyskusja na temat humanistyki nie może się zakończyć, oznacza, że podziela ona los znacznie szerszego projektu nowoczesnego, którego ambiwalencja jest jednocześnie jego słabością i siłą napędową. Po czwarte wreszcie, Polityka wrażliwości stara się pokazać, jak można na nowo definiować wrażliwość jako postawę hermeneutyczną, która powinna stać się podstawą nauk humanistycznych. Książka oparta jest na bogatej analizie zarówno tradycji nauk humanistycznych, sięgających końca wieku XVIII, jak i współczesnych głosów krytycznych (głównie francuskich i amerykańskich) dotyczących pozycji humanistyki na współczesnym uniwersytecie. Analiza przedłożona w książce prowadzona jest z punktu widzenia literaturoznawstwa (dyscypliny macierzystej autora) i z tego powodu ukazuje porównawcze konteksty tej dyscypliny, jednocześnie jednak stanowi głos w dyskusji na temat współczesnego statusu nauk oraz społecznej i politycznej sytuacji nauczania akademickiego.